იწურება ნოემბერი. მალე დეკემბერიც შემოგვიღებს კარს. ჩემთვის ეს პერიოდი უკვე მყარად ასოცირდება სასიამოვნო მოლოდინთან. ამ მოლოდინის წყარო კი უკვე ტრადიციად ქცეული თბილისის კინოფესტივალია.
ფესტივალი, რომელიც მიუხედავად საკმაოდ მცირე ბიუჯეტისა, მაინც ყოველთვის ახერხებს გაახაროს კინოსმოყვარულები, მოუმზადოს სასიამოვნო სიურპრიზები, საფესტივალო კვირა გადააქციოს უკვე აღიარებამოხვეჭილ თუ ნაკლებადცნობილ, რამ ამა თუ იმ ნიშნით ყურადსაღებ ახალ ფილმებთან, საინტერესო კინემატოგრაფისტებთან და არანაკლებ საინტერესო პიროვნებებთან შეხვედრის ეპიცენტრად...., განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ეს მათთვის, ვისაც ჩემსავით უკვე თვითმფრინავის ფორმაც კი დაავიწყდა.
აღარაფერს ვამბობ სპეციფიკურ საფესტივალო ატმოსფეროზე თავისი მსუბუქი აღგზნებულობით, მუდმივი არჩევანის პრობლემებით, გაუთავებელი ზუზუნით, რომლის მთავარი შემადგენელი კომპონენტია რჩევები და რჩევების ძიება, უცვლელი კითხვები სეანსამდე: ვარგა? ღირს ნახვა? შენ რაზე შედიხარ? და ემოციური, მაგრამ ლაკონური შეფასებები სეანსის შემდეგ.
ეს ყველაფერი ძალიან კარგი, მაგრამ ცნობილი ფაქტია, სრულყოფილების ცნება იდეალურის სფეროდანაა. მზესაც კი აქვს ლაქები, თუმცა მზისგან განსხვავებით საფესტივალო ლაქების ამოშლა არა მგონია, გადაუწყვეტელი ამოცანა იყოს.
მთავარი და ფესტივალის მუდამ თანამდევი „ბნელი“ – თარგმანის მრავალკომპონენტიანი პრობლემა. პირველი კომპონენტი – რბილად რომ ვთქვათ, უხარისხო თარგმანია, რომელიც ფესტივალის დამთავრების შემდეგაც დიდხანს ართობს კინომოყვარულებს ანეკდოტების სახით – დაწყებული ფრაზით „ნუ გაიკეთებ კერპს“ და დამთავრებული „მე აშამედი მქვია“–თი, რაც I am Ashamed-ის თარგმნით მივიღეთ.
მეორე კომპონენტი და სიტუაცია, როცა ფილმი თავიდან სუბტიტრებით მიდის, შემდეგ კი უცებ სუბტიტრები წყდება და ... არაფერიც არ ხდება, მაყურებელს შეუძლია დატკბეს ინგლისურის, ირანულის თუ თურქულის უფასო გაკვეთილებით. ყოფილა ისეთი შემთხვევებიც, როცა ფილმი „უეცრად“, ეტყობა ორგანიზატორებისთვისაც მოულოდნელად მხოლოდ უცხოენოვანი სუბტიტრებით მიდის; როცა ეს, დავუშვათ, ინგლისურია, დარბაზი ასე თუ ისე გაგებით ხვდება ამ ამბავს (საყველპურო ინგლისური უკვე ყველამ ვისწავლეთ და თუ ვერ ვისწავლეთ, ამის აღიარება უკვე „ტეხავს“); მაგრამ თუ სუბტიტრები ფრანგული ან სხვაენოვანია, აუდიტორია „თამამდება“ და უკვე უშუალოდ დარბაზში, მაყურებლებში იწყება ამ ენების მცოდნეთა ძებნა და ხვეწნა–მუდარა.
შემთხვევითობისგან არავინ არის დაზღვეული და დარწმუნებული ვარ თითოეულ კონკრეტულ შემთხვევას აქვს თავისი სუბიექტური და ობიექტური მიზეზები, მაგრამ, ვფიქრობ, დაზღვევა მაინც შესაძლებელია, თუნდაც სამარქაფოდ ენის მცოდნეების მობილიზებით; და თუ ესეც პრობლემაა, ბოდიშს მაინც რა უდგას წინ?
თუმცა უკან მიდევნებული ბოდიში ბევრი ვერაფერი ნუგეშია მაყურებლისთვის. ორგანიზატორებს რატომღაც ავიწყდებათ, რომ ფესტივალის ფილმებზე ბილეთებიც იყიდება. შეიძლება ბევრი არა და მაყურებლის ძირითადი მასას პრესა და კინოპროფესიონალები შეადგენენ, მაგრამ ის ნაწილიც, მიუხედავად რიცხოვნებისა, ვფიქრობ, იმსახურებს პატივისცემას. ამ პატივისცემის გამოხატვა კი თუნდაც იმით შეიძლება, რომ სალაროსთან მაინც გაიკრას წარწერა, რა ფორმით იქნება ფილმი დემონსტრირებული: ორიგინალში, უცხოენოვანი თუ ქართული სუბტიტრებით და ა.შ.
ისევ თარგმანთან არის დაკავშირებული კიდევ ერთი უსიამოვნო მომენტი საფესტივალო ცხოვრებიდან: შეხვედრებზე, მასტერკლასებზე რამდენჯერმე გაიჟღერა შეკითხვამ: თარგმანი საჭიროა? საბოლოოდ შეხვედრა მაინც თარგმანის თანხლებით მიდიოდა, მაგრამ თავად შეკითხვამ საკმაოდ უსიამოვნო გრძნობა დამიტოვა. როგორც ვიცი, არსად გამოცხადებულა, რომ ფესტივალის სამუშაო ენებია ქართული და ინგლისური, რომ ეს კონკრეტული შეხვედრა წარიმართებოდა ინგლისურად, მაშ რატომ ვკითხულობთ? რამდენადაც ვიცი, ინგლისური არც სახელმწიფო ენაა (ჯერჯერობით მაინც) და არც სავალდებულო, მით უმეტეს, ვიმეორებ, მაყურებლისთვის, რომელმაც ბილეთი იყიდა.
ხშირად გამიგია ამაყად წარმოთქმული ფრაზა, რომ ჩვენში წვეთი აღარ დარჩა საბჭოური. მაგრამ, სამწუხაროდ, ეს ალბათ უფრო სურვილია, ვიდრე რეალობა. და ესეც განა საბჭოთა ღირებულებების გამოძახილი არ არის, რადაგან სწორედ საბჭოეთი გამოირჩეოდა ცალკეული, რიგითს რომ ვუწოდებთ ხოლმე, იმ ადამიანის უგულებელყოფით და ზოგადად ადამიანის ღირებულებათა სკალის ყველაზე დაბალ საფეხურზე განთავსებით.
ძალიან რთულია, პატივი ვცეთ ადამიანის ელემენტარულ უფლებას მიიღოს ის, რასაც შეპირდნენ? არა მგონია – მთავარია, მოვინდომოთ.
რაღაც ძალიან გადავვარდი პუბლიცისტიკაში და დასასრულიც თითქოს მკაცრი გამომივიდა. არადა, არ მინდოდა. უბრალოდ, მართლა მიყვარს „ჩემი ფესტივალი“ და მისი ხილვა ლაქების გარეშე მსურს.
No comments:
Post a Comment